Het Amdoeat

Vijfde Amdoeat, graf Thoetmoses III, KV 34, Dal der Koningen, Loeksor.
Vijfde Amdoeat, graf Thoetmoses III,
KV 34, Dal der Koningen, Loeksor.

Het Amdoeat is een Dodenrijkstekst uit de tijd van het Nieuwe Rijk.
De naam Amdoeat is afgeleid van het Egyptische    (imy-doeat) dat ‘wat in het Dodenrijk is’ betekent. De officiële naam van het Amdoeat luidde: ‘Het boek van de verborgen kamer’. Het is een geïllustreerde tekst die een beschrijving geeft van het Dodenrijk en van de reis die de zonnegod Ra door de twaalf uren van de nacht maakt.

Het doel van het Amdoeat was vergelijkbaar met die van de Piramideteksten en andere Dodenrijksteksten, namelijk het verzekeren van het welbevinden en de wedergeboorte van de koning na zijn dood. In tegenstelling tot de Piramideteksten was het Amdoeat een onveranderlijke tekst. De illustraties vormden geen vignetten zoals in Dodenboeken, maar maakten deel uit van het geheel.

De tekst en illustraties van het Amdoeat werden in eerste instantie in een kalligrafische stijl aangebracht. Op deze manier werd een uitgerolde papyrus geïmiteerd.Het Amdoeat bestaat uit twaalf hoofdstukken. Elk hoofdstuk beschrijft een van de twaalf gewesten van het Dodenrijk; deze gewesten komen overeen met de twaalf uren van de nacht. De uren van de nacht zijn verdeeld door verticale lijnen.

Op het eerste uur na, zijn alle uren verdeeld in drie horizontale registers. In het middelste register vaart de nachtelijke zonnebark over de wateren van de Noen, de rivier die door de Doeat (de onderwereld) stroomt. De twee andere registers bevatten aanwijzingen voor de plaats of de ontmoetingen van dat uur.

Tijdens zijn reis wordt Ra in zijn nachtelijke vorm van een ram getoond. Hij is de ba, of ziel van Ra. Het Oudegyptische woord voor ram was ‘ba’, waardoor de afbeelding van de ram beschouwd kan worden als een verwijzing naar de ba-ziel. De zonnegod staat in de nachtbark waarvan de kajuit na verloop van tijd wordt vervangen door een slang. Deze mehen-slang biedt de zonnegod bescherming. De bemanning van de bark wordt onder andere gevormd door de god Wepwaoet (opener der wegen) en de godin Nebetwia (meesteres van de bark).

Tijdens de reis door de Doeat verandert de omgeving en soms ook het water van de Noen. Ook de zonnebark verandert van vorm om beter toegerust te zijn voor de verschillende stadia van de reis. Het doel van de reis van Ra door het Dodenrijk is om de zonnegod en daarmee de overleden koning, die bij zonsondergang als een oude man het Dodenrijk binnengaat, in de ochtend verjongd herboren te laten worden.

Vijfde Amdoeat, graf Thoetmoses III, KV 34, Dal der Koningen, Loeksor.
Twaalfde uur Amdoeat, graf Amenhotep II,
KV 35, Dal der Koningen, Loeksor.

Het Amdoeat werd vanaf de vroege 18de dynastie afgebeeld op de muren van de grafkamers. Farao Thoetmoses I liet als eerste scènes uit het Amdoeat in zijn graf aanbrengen. In de graven van Thoetmoses III, Amenhotep II en Amenhotep III werd het Amdoeat in zijn geheel aangebracht.

Na de regering van Achnaton raakte het zijn prominente plaats in de grafkamers kwijt. Bij Toetanchamon en Eje werd uitsluitend het eerste uur van het Amdoeat in de grafkamer afgebeeld. In de graven van Horemheb en Ramses I ontbreekt het Amdoeat volledig.

Sethy I liet de eerste drie uren in zijn grafkamer weergeven; de overige uren, behalve het twaalfde uur, werden verspreid over zijn graf aangebracht. Vanaf de regering van Merenptah kwamen de scènes uit het Amdoeat niet meer in de grafkamer zelf voor. Op de muren van de gangen in de graven werden nog wel enkele uren van het Amdoeat afgebeeld. Het enige niet-koninklijke graf uit het Nieuwe Rijk waarin onderdelen van het Amdoeat zijn aangebracht, is het graf van Oeseramon, vizier van Thoetmoses III (TT 61).

Vanaf de 21ste dynastie lieten niet-koninklijke personen delen van het Amdoeat aanbrengen op sarcofagen en papyri. Tot aan het eind van de Ptolemaeën Tijd blijven onderdelen van het Amdoeat verschijnen in privégraven.

PvG

Bronnen:
– The Ancient Egyptian books of the Afterlife – E. Hornung
– Knowledge for the Afterlife, the Egyptian Amduat – a quest for immortality – T. Abt en E. Hornung
– The Egyptian Amduat, The book of the hidden chamber – E. Hornung