Het graf van Ramose (TT 55)

Reliëfvoorstelling uit het graf van Ramose, Loeksor.
Reliëfvoorstelling uit het graf van Ramose,
Loeksor.

Ramose was vizier en burgemeester van Thebe tijdens de laatste regeringsjaren van Amenhotep III en de eerste jaren van Amenhotep IV/Achnaton tijdens het Nieuwe Rijk. Daarnaast was hij onder andere de hoofdopzichter van de koninklijke werken en opzichter van de priesters.

Ramose was van noordelijke afkomst. Zijn vader Nebi was burgemeester van Memfis, hoofdopzichter van Amons vee en graanschuur in de Delta. Ramose was getrouwd met Merit-Ptah. Zijn graf werd gebouwd onder toezicht van zijn broer Amenhotep. Deze gaf leiding aan de koninklijke bouwwerkzaamheden in Memfis. Dit is een mogelijke verklaring voor het zeer hoge niveau van reliëfs die zich op de zuidmuur van de voorkamer bevinden.

Het graf heeft zoals de meeste Thebaanse graven een gekantelde T-vorm. De afmetingen van de ruimtes zijn echter groter dan volgens de Thebaanse norm. Het graf van Ramose is onvoltooid. Dit komt misschien omdat hij, net zoals veel andere hovelingen, samen met farao Achnaton naar de nieuwe hoofdstad Achetaton (Tell el-Amarna) verhuisde. Er is echter in Tell el-Amarna niets gevonden dat in verband met Ramose kan worden gebracht.

Een andere mogelijkheid is dat hij onverwacht overleed. Een argument hiervoor is het feit dat de afbeeldingen op de zuidwand van de voorhof met verf zijn aangebracht terwijl de andere wanden in reliëf zijn uitgevoerd. Dit zou kunnen duidden op het haastig voltooien van het graf. In de grafkamers zijn geen sporen van een begrafenis teruggevonden.

Zijn vrouw Merit-Ptah is in de tombe veelvuldig afgebeeld wat doet vermoeden dat de tombe ook als haar graf bedoeld was. De aanwezigheid van twee grafschachten onderschrijft dit vermoeden. Op de muren staan verschillende familieleden en andere gasten van Ramose afgebeeld. Er zijn echter geen kinderen afgebeeld wat erop kan duiden dat Ramose en zijn vrouw geen kinderen hadden.

Klaagvrouwen, graf van Ramose, Loeksor.
Klaagvrouwen,
graf van Ramose, Loeksor.

Op de zuidmuur van de voorhof zijn Ramose, zijn vrouw en hun verwanten te zien. Priesters brengen offers naar de overledene en Ramose wordt ritueel gereinigd. Ernaast is het begrafenismaal afgebeeld. De gasten gaan gekleed in fijn linnen en dragen gedetailleerd weergegeven pruiken. De westwand toont de begrafenisprocessie. Deze afbeeldingen zijn op de wand geschilderd en zijn als enige in kleur. Verschillende producten worden naar het graf gebracht terwijl klaagvrouwen rouwen om het overlijden van Ramose.

In het graf is duidelijk de verandering in kunststijl te zien. De noordelijke muur van het voorhof is in de traditionele stijl van Amenhotep III uitgevoerd. Op de de zuidelijke muur zijn in de nieuwe Amarnastijl farao Achnaton en koningin Nefertiti afgebeeld, terwijl ze vanuit het verschijningsvenster Ramose voor zijn bewezen diensten belonen. Het naastgelegen tafereel is niet voltooid. In schets is te zien hoe Ramose de vertegenwoordigers uit de omringende landen ontvangt.

PvG

Bronnen:
– Het Dal der Koningen, de graven en graftempels van West-Thebe – K. Weeks
– Heilige plaatsen in het oude Egypte – L. Oakes
– Dal der Koningen, gids over graven en tempels uit het oude Egypte – A. Siliotti